(me ilustrim një nga tregimet më të bukura dhe prekëse të Guy De Maupassant)

Në thelb, çdo gjë është zgjedhje. Bota, e cila të vjen, paraqitet si një ofertë me pafundësi variacionesh e zgjedhjesh, dhe pozicionimi është procesi i parë i njeriut në raport me të. Nëse tani jeni duke bërë diçka, përpara se të fillonit atë, keni bërë një zgjedhje.

Por çfarë zgjedhjesh bëjmë?

Aftësia për të bërë zgjedhje ju dallon. Gjithçka që ju bëni dhe gjithçka që ju jeni, është rezultat i zgjedhjeve që ju bëni. Nëse gjykoni se jeta juaj ecën normalisht, pa pengesa dhe vështirësi, kjo do të thotë se në të kaluarën keni bërë zgjedhje të mira, por nëse keni vështirësi, pengesa të pakapërcyeshme dhe probleme në çdo hap që bëni, është e qartë që zgjedhjet tuaja nuk kanë qenë cilësore, ndryshe, zgjedhje me vlerë të ulët. Kjo do të thotë se origjina e problemeve të njeriut janë zgjedhjet me vlerë të ulët.

Për shkak se sot njerëzit gjenden shpesh të zhytur në probleme dhe vështirësi, zgjedhjet që ata bëjnë nuk janë të duhurat. Ata shpesh janë të pavetëdijshëm për rëndësinë e gjërave. Kjo i bën të zgjedhin gjëra që nuk janë fuqizuese, por dobësuese, zgjedhin mjete që kanë vlera të përkohshme dhe afatshkurtra, në vend të gjërave afatgjata. Me paditurinë e vet, njeriu përbuz disa vlera të larta si besimi, integriteti, bamirësia, etj., me fuqi jashtëzakonisht të madhe dhe zgjedh disa vlera që  realisht nuk kanë ndonjë rëndësi. Këto vlera i mbajnë në nivele të ulët njerëzit, krijojnë një personalitet të cunguar, të paformuar, me probleme të vazhdueshme, gjithmonë të sprovuar me të njëjtat sprova dhe që nuk mund të realizojë qëllime të larta. Jeta iu bëhet e vështirë, problemet u mbesin të pazgjidhura.  Kjo sepse punët me vlerë të ulët janë mashtruese, iluzive, problemkrijuese dhe kanë kosto të jashtëzakonshme për njeriun. Gjërat me vlerë të ulët nuk ofrojnë siguri dhe nuk kanë stabilitet. Njeriu nëpërmjet punëve me vlerë të ulët nuk bën gjë tjetër, veçse “blen problemet”.

E kundërta ndodh me punët me vlerë të lartë. Ato, në origjinë janë fuqizuese, lehtësuese, harmonike dhe ngadhnjimtare. Shpesh nuk duan shumë mund për t’i zotëruar, por janë tepër efikase. Etika e komunikimit, mirësjellja, zotërimi emocional, vetëdisiplina, vetëvlerësimi, kontribuimi, marrja e përgjegjësive, etj., nëse vlerësohen janë gjithmonë shpërblyese.  Punët me vlerë të lartë të kthehen për të ndihmuar pikërisht atëherë kur ti ke nevojë më shumë, kurse punët me vlerë të ulët janë mashtruese dhe të braktisin pikërisht në këtë moment. Janë të zakonshme rastet kur njerëzit me marrëdhënie kritike me të tjerët sulmohen dhe shkatërrohen pikërisht kur dobësitë e tyre i vënë përfund dhe gjithashtu janë po aq të zakonshme rastet kur njerëzit që ngrenë marrëdhënie të qëndrueshme me të tjerët, në raste vështirësish, duart e të tjerëve zgjaten drejt tyre.

Por si i bëjmë zgjedhjet?

Çdo zgjedhje që ju bëni është i bazuar në vlerat që zotëroni. Ato vlera që keni, ato vlera zgjidhni. Vlerat rrjedhin nga parimet. Nëse nuk je i vetëdijshëm për çfarë je, kush është misioni yt, cilat janë mundësitë e tua, nuk je në gjendje të zgjedhësh vlerat e duhura, ato vlera që të ndihmojnë të kapërcesh sprovat dhe të realizosh me sukses misionin.

Tregimi “Gjerdani”
(nga Guy De Maupassant)

Ajo ishte një nga vashat më të  bukura dhe të këndshme të qytetit, por me prejardhje nga një familje punëtore. Familja nuk kishte kurrfarë pasurie, pa ndonjë njohje dhe emër në qytet, kështu që martesa e saj ishte e thjeshtë dhe pa pretendime; burri i saj ishte një nëpunës i vogël dhe pa të ardhura.
Të qenit e bukur, dhe njëkohësisht e varfër, pa pozitë aristokracie, e bënte të vuante shumë. Ndiente se kishte lindur për të bërë një jetë të begatshme, mes luksit dhe begatisë, që binin në kontrast të plotë me banesën e vet të varfër, muret e zhveshura dhe kolltuqet e lira. Vazhdimisht ëndërronte sallonet madhështore të veshura me mëndafsh, mobiljet e bukura me stoli të çmuara, ku janë mbledhur për të kuvenduar miqtë më të ngushtë, njerëz të shquar dhe të rrallë.

Dëshirën e saj të madhe dhe të fshehur, e kishte marrë vesh edhe i shoqi. Një ditë, ai u kthye në shtëpi i lumtur. Kishte mundur të gjente dy ftesa për një mbrëmje, ku ishte ftuar paria e qytetit. Por kënaqësia e madhe e gruas për të marrë pjesë në mbrëmje u mbyt nga një trishtim i madh; ajo nuk kishte rroba të bukura, nuk kishte stoli, nuk kishte asgjë. Digjej nga dëshira për të qenë për një natë pjesë e aristokracisë së qytetit, por nuk mundej.
Dy sumbulla të mëdha lotësh po i rrëshkisnin me ngadalë nga cepat e syve në cepat e buzëve. Të shoqit i erdhi keq. Mendoi për një çast, dhe me ngurrim vendosi që të shpenzonte për të blerë një fustan të bukur, të përshtatshme për mbrëmjen. Kishte kursyer pak e nga pak rreth katërqind franga. Që të mos i ndryshohej mendja, i foli gruas shpejt e shpejt: –  Do të t’i jap unë katërqind franga!

Dita e festës po afrohej dhe megjithëse fustani ishte gati, zonja Matildë Luazel  nuk ishte aspak e qetë. Me fustanin e veshur para pasqyrës, dukej e brengosur e gjithë ankth. Fustanit të saj që i dukej aq i mrekullueshëm, i mungonin stolitë. Dukej si një pikturë e bukur pa kornizë.
Kohë më parë, kur ishte ende në shkollë, zonja Matildë kishte pasur një shoqe të pasur, zonjën Forestje. Gradualisht, ajo filloi t’i largohej, për shkak se vuante shumë kur e takonte.
Tek rrinte e brengosur duke qarë hallin e saj, i shoqi ia shtiu në mend që ta takonte për t’i huazuar vetëm për një natë stolitë e saj. Ajo u hodh përpjetë nga gëzimi.
Të nesërmen vajti tek shoqja. Pasi u çmallën, ajo i qau hallin.
Zonja Forestje shkoi tek rafti me pasqyrë, nxori të gjitha stolitë, i hapi, dhe i tha zonjës Luazel:
–    Zgjidh e merr ç’të duash, e dashur!
Përpara vetes, zonja Luazel pa byzylykë prej argjendi, gjerdanë me margaritarë, varëse të punuara me gurë të çmuar të punuar për mrekulli. Në një kuti tjetër të mbështjellë me saten të zi, i zunë sytë një gjerdan të mrekullueshëm. Sakaq, zemra filloi t’I rrihte me vrull. Ah sikur t’ia jepte këtë gjerdan zonja Forestje. E mori me duart që i dridheshin, e vari në gushë mbi fustanin me jakë të lartë, dhe shtangu duke vështruar veten në pasqyrë: dukej e jashtëzakonshme.
Me ngurrim e tërë ankth, pyeti:
–    A mund të ma huash këtë? Vetëm këtë dhe asgjë tjetër.
–    Posi jo! Merre me gjithë qejf, – ia ktheu shoqja e vjetër.
Ajo iu hodh në qafë, e përqafoi me gëzim të madh, dhe iku me vrap me thesarin në duar.

Erdhi edhe dita e festës. Zonjës Luazel i shkuan punët mbarë. Ajo ishte më e bukura nga të gjitha gratë, elegante, e këndshme, buzagaze dhe si e marrosur prej gëzimit.
Me të njëjtën ndjenjë, ngadhënjyese, e ndërgjegjshme për bukurinë e vet, e kredhur në një det lumturie gati në ekstazë, ajo vazhdoi të argëtohej deri në mëngjes.

Festa mbaroi rreth orës katër  të mëngjesit dhe ata po bëheshin gati për t’u nisur në shtëpi. Që të mos binte në sy të grave të tjera, për mungesën e gëzofeve të kushtueshëm në garderobë dhe pajtoneve me kuaj të zbukuruar, u larguan me vrap së bashku me të shoqin.
Duke fërgëlluar nga të ftohtët, u thërrisnin karrocierëve të pakët në atë orë mëngjesi. Më në fund, të lodhur mbërritën në shtëpi.
Ja, kaq e pati dhe gëzimi i saj…
Ajo qëndroi përpara pasqyrës, dhe hoqi mantelin që kishte hedhur krahëve, për të kundruar për herë të fundit gjerdanin rrëzëllitës. Por befas, lëshoi një klithmë. Gjerdani nuk ishte në gushë!
I shoqi e pyeti:
–    ç’pate?
–    S’e … s’e … s’e kam gjerdanin e zonjës Forestje!
Ai ngriu në këmbë si I shastisur.
–    çfarë? Si? … S’është e mundur!

Ata s’lanë vend pa kërkuar: në palat e fustanit, në palat e mantelit, nëpër xhepa, por më kot. Gjerdanin nuk e gjetën. Pasi kontrolluan përsëri, i shoqi u vesh.
–    Do të shoh se mos e gjej gjëkundi në rrugën e bërë në këmbë.
Dhe ai doli. Ajo u shemb në një karrige dhe mbeti aty, veshur me petkun e mbrëmjes, e mpirë nga ndjenjat dhe mendimet. S’kish fuqi të ngrihej, e të binte në shtrat.
I shoqi u kthye aty nga ora shtatë. Nuk kishte gjetur asgjë. Gjatë gjithë ditës brodhi në polici, në zyrat e gazetave, nëpër shoqëritë e karrocave, kudo që e nxiste një shkëndijë shprese, për t’I premtuar shpërblimin atij që do ta gjente, por më kot.
Ai u kthye në mbrëmje në shtëpi, me çehre të vrarë, dhe i verdhë dyllë në fytyrë.

Kaluan disa ditë. Ata i humbën të gjitha shpresat. Luazeli gjatë kësaj kohe ishte plakur sa për pesë vjet. Askush nuk mund ta besonte se gjerdani kishte humbur. Për më tepër, përveç turpit, I frikësohej edhe ndërshkimit nga një familje e pasur dhe me reputacion në qytet.
Së bashku me të shoqen, zonjën Luazel, ata vendosën që t’ia zëvendësojnë gjerdanin mirëbërëses së tyre me një të ri të ngjashëm me të parin.
Shkuan argjendar më argjendar të pikëlluar, e gjithë ankth për të blerë një gjerdan të tillë, duke u përpjekur, me mundimin e njerëzve të dërrmuar shpirtërisht, të sillnin në kujtesë stolinë e zonjës Forestje.
Më në fund, në njërin nga dyqanet e luksit e gjetën një të tillë. Kushtonte sa pasuria e një jete: dyzetmijë franga!
Nuk kishin se çfarë të prisnin më. Iu lutën argjendarit t’ua ruante gjerdanin për tre ditë, derisa të bënin paratë.
Luazeli kishte trashëguar nga i ati një pasuri prej katërmbëdhjetë mijë frangash. Të tjerat ishte I detyruar t’i merrte hua. Dhe i mori hua. I kërkoi njëmijë franga njërit, pesëqind tjetrit, pak këtu, e pak atje. Lëshoi dëftesa, mori zotime që kish rrezik ta rrënonin, u ngatërrua me fajdexhinj, dhe lloj-lloj huadhënësish, vuri në rrezik të ardhmen e tij, nënshkroi kambiale pa qenë i sigurt se do të mundte të dilte faqebardhë e të mund të ruante emrin dhe nderin e tij. Dhe kështu, i tmerruar e i mbytur në ankthin e së ardhmes, i mbështjellë nën hijen e zezë të mjerimit që do t’i binte mbi krye, i kërcënuar dhe i frikësuar nga torturat dhe sfidat e shumta që do t’i dilnin përpara, shkoi dhe e bleu gjerdanin duke i numëruar një më një tregëtarit shumën e kërkuar.

•     *     *

Që nga ai moment, jeta e tyre ndryshoi krejtësisht. Morën një shtëpi të vogël dhe të rrënuar, shitën edhe ato pak mobilje të vjetra që kishin, filluan të kursejnë gjithçka e në çdo gjë.
Zonja Luazel pa ngurrim u krodh në jetën e vështirë të njerëzve nevojtarë. Iu përvesh me heroizëm një jete krejt të re, dhe të pamësuar më parë. Përveçse punëve të rënda të shtëpisë, pastronte dhe shtëpitë e të tjerëve. Lante enë, duke i lënë thonjtë e bukur bojë trëndafili në fundet e kusive. Lante ndërresa të ndyra të foshnjave, këmisha e tesha të pleqve të moshuar, dhe i nderte nëpër litarë. Zbriste mëngjes për mëngjes plehrat në rrugë, mbushte ujë me bidona të mëdhenj duke u ndalur për të marrë frymë në çdo kat, bënte pazaret, vinte foshnjat në gjumë, dhe bëntë çdo lloj pune që mund të bëjë një grua në nevojë si ajo.
Nga ana tjetër, i shoqi pasi punonte gjithë ditën si nëpunës I vogël, pasdite punonte te një tregëtar, të cilit i mbante llogaritë, ndërsa natën daktilografonte dorëshkrime për të fituar sadopak para.

Me këtë jetë, në kufijtë e lodhjes dhe stërmundimit, kaluan shumë vite. Në krye të dhjetë vjetëve, paguan dhe këstin e fundit të borxheve së bashku me kamatat e fajdesë dhe interesat që u dukeshin se u shtoheshin pambarim.

Tashmë, zonja Luazel dukej si ndonjë plakë. Ajo ishte shndërruar në një grua të fortë, të ashpër e të rrëgjuar nga punët e rënda. Duart i ishin bërë të mëdha dhe të skuqura, gishtat e duarve ishin të fryra dhe të plasaritura, kurse thonjtë futeshin thellë në mish. Krihej si t’i vinte, vishej me fustane që i vareshin rripat dhe leckat anëve, dhe fliste me zë të lartë si ndonjë burrë grindavec.
Dhe ja, një të diel, kur kishte dalë e po shëtiste që të çlodhej pas punëve të rënda të javës, befas pa një fytyrë të njohur gruaje që mbante përdore fëmijën e saj. E njohu menjëherë: ishte zonja Forestje, gjithnjë e re, gjithnjë e bukur, gjithnjë e freskët si më parë.
Zonja Luazel u mallëngjye. Çfarë duhet të bënte? T’i fliste? Po, po, sigurisht do t’i fliste, dhe  do t’i rrëfente gjithë historinë e saj.
Iu afrua.
–    Mirëdita Zhanë!
Tjetra nuk po e njihte, dhe u habit me këtë grua të panjohur që e thërriste kështu në emër. Ajo mërmëriti:
–    Po… unë, moj zonjë… Më dukeni se gaboheni… Unë nuk ju njoh!
–    Jo, nuk gabohem. Unë jam Matildë Luazeli.
Shoqes së saj i shpëtoi një klithmë:
–    Oh! Matildë e dashur sa fort paske ndryshuar!
–    Po, vërtet. Kam kaluar jetë të vështirë që nga koha kur s’jemi parë. Kam vuajtur shumë. Dhe kjo për shkak të mirësisë tënde ndaj meje!…
–    Për shkakun tim?!… Si kështu?!
–    A e mban mend atë gjerdanin që ma dhe atë mbrëmje të festës?
–    Po. E pastaj?
–    Ja pra. Atë gjerdan unë e humba!
–    Si ka mundësi, ndërkohë që atë ma ktheve përsëri?!
–    Unë të ktheva një gjerdan tjetër, të ngjashëm me të. Dhe u bënë dhjetë vjet që punuam ditë e natë në çfarëdo lloj pune, bëmë mjaft sakrifica për të larë borxhet me të cilat e blemë atë. Vetëm tani jam e qetë.
Zonja Forestje shtangunë vend.
–    Siii?!!!… Ç’thua kështu e dashur?!!… Paske blerë një gjerdan të ri për të zëvendësuar gjerdanin tim?!!…
–    Po! Nuk kishim rrugë tjetër!…
Zonja Forestje e nemitur dhe me një çehre të prishur në fytyrë i tha:
–    çfarë fatkeqësie  moj Matildë e dashur! Ai gjerdan që zgjodhe ishte fallco dhe nuk vlente një dysh!…
–    ?!!!… . Ishte rradha e zonjës Luazel të shtangej pa frymë…

Por tashmë, zonja Forestje nuk kishte asnjë mënyrë që të lehtëonte sadopak vuajtjen që po përjetonte sërish shoqja e saj… Ai gjerdan nuk dihej se ku kishte përfunduar. Kishte përfunduar ashtu siç përfundojnë rëndom të gjitha gjërat e rreme dhe pa vlerë të kësaj bote…

Referencat
Stephen R. Covey; “Seven Habits of Higly Effective People”
Norman Vincent Peale; “The Power of Positive Thinking”
Scott Peck; “The Road less travelled”